«هیئت امناء»

کلیات:

هیئت امناء عالی ترین رکن یک دانشگاه می­ باشد و به جمعی منتخب از افراد ممتاز علمی، سرشناس مؤثر و مورد وثوق اطلاق می­ شود که به عنوان امین حکومت و به نیابت از آن اداره امور دانشگاه را برعهده دارند.

از آنجایـی که دانشگاه‌هـا از شمـول قوانیـن عمومی اداری معاف شده‌اند و مصوبات هیئت‌های امنا به عنوان مرجع عالی، امکان تصمیم‌گیری سریع در امور سیاستگذاری و نظارت عملکردی را فراهم می‌کند. اختیارات هیئت­ های امنا، نقش کلیدی در استقلال دانشگاه­ها ایفا می­کند و مسئولیت جذب منابع مالی، تعیین خط مشی ­های کلان، تخصیص هدفمند منابع و تضمین کیفیت آموزشی و تحقیقاتی را تسهیل می­ نماید. با حضور شخصیت‌های علمی و اجتماعی در ترکیب اعضا، هیئت‌های امنا امکان همکاری‌های بین‌رشته‌ای و تعامل با بخش‌های تولیدی و پیوند دانشگاه با صنعت و جامعه را تسهیل می‌کنند.

 تاریخچه:

تشکیل هیئت­ های امنا با الگوی حال حاضر در دانشگاه­های معتبر جهان، سابقه ­ای بیش از 300 سال دارد. دانشگاه­های باستانی مانند دانشگاه جندی شاپور (تاسیس 271 میلادی)، دانشگاه بولونیا (تاسیس 1088 میلادی) و دانشگاه پاریس (تاسیس ۱۱۶۰ میلادی)، ساختارهای مدیریتی اولیه داشتند، اما هیئت­ های امنا به مفهوم امروزی (ترکیبی از شخصیت­های علمی، اجتماعی و نمایندگان دولت) در آنها شکل نگرفته بود. الگوی مدیریت هیئت امنایی عمدتاً در دانشگاه های آمریکایی قرن ۱۸ و ۱۹میلادی مانند دانشگاه هاروارد (۱۶۳۶م) و انیستیتیوی تکنولوژی ماساچوست (۱۸۶۱م) توسعه یافت. این هیئت­ ها با ترکیب خیرین، سیاستمداران و دانشگاهیان، الگوی امروزی مدیریت دانشگاهی را پایه­ گذاری کردند.

سابقه تشکیل هیئت امنای دانشگاه­ها در ایران، به دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۳۹ بر می­گردد که اولین دانشگاهی بود که اساسنامه ­اش، هیئت امنا را به عنوان رکن اصلی معرفی کرد، اما عملاً دانشگاه شیراز در سال ۱۳۴۲ اولین هیئت امنا را تشکیل داد. سپس دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۳۴۴ و دانشگاه تهران در سال۱۳۴۶ به ترتیب هیئت­ های امنای خود را تأسیس کردند. در سال ۱۳۵۰ قانون اولیه هیئت­ های امنای مؤسسات عالی علمی ـ دولتی تصویب شد تا ساختار یکسانی برای تمام دانشگاه­ها ایجاد شود. در دهه شصت، تشکیل هیئت امناء بر اساس مصوبات جلسات ۱۸۱ و ۱۸۳، مورخ ۹ و 23/12/1367 شورایعالی انقلاب فرهنگی و نیز ماده ۱ قانون احکام دائمی برنامه­ های توسعه کشور به شرح ذیل یکپارچه­ سازی شد.

با عنـایت به پیگیـری­های صـورت گرفتـه، دانشگـاه هرمـزگان بر اساس طرح تـوجیهـی تنظیم شـده در تیـرماه سـال 1383 موفق به اخذ موافقت قطعی تشکیل هیئت امنای مستقل از مرکز هیئت ­های امنا و هیئت­های ممیزه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گردیـد. اولیـن اجلاس هیئت امنای مستقل دانشگـاه هرمزگان در مورخ 17/09/1383 در دفتـر محترم وزارت وقت (رئیس هیئت امنا) برگزار گـردید. در سنـوات قبل از راه اندازی هیئت امنای مستقل، دستورهای مربوط به دانشگاه هرمزگان در ساختار هیئت امنای دانشگاه­های جنوب شرق، مورد بررسی و تصمیم گیری قرار می­گرفت.

 الزامات قانونی:

ماده ۱ قانون احکام دائمی برنامه ­های توسعه کشور: دانشگاه­ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستان­ها و پارک­های علم و فناوری که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه ­های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذی ربط می­ باشند، بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه­های دولتی به ویـژه قانون محاسبات عمومی کشـور، قانون مدیـریت خدمات کشوری، قانون برگـزاری مناقصـات، اصلاحات و الحاقات بعـدی آن­ها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین نامه­ های مالی معاملاتی، عمل می­ کنند. همچنین دانشگاه­ها امور مربوط به استخدام، حین خدمت و بازنشستگی نیروی انسانی خود را نیز بر اساس آیین نامه­ استخدامی اعضای هیات علمی و آیین نامه­ استخدامی کارکنان علمی خود که مصوب هیئت امنا می­ باشد، عملیاتی می­ کنند.

تبصره 1- اعتبارات اختصاص یافته از منابع عمومی دولت به این مراکز و مؤسسات کمک تلقی و بعد از پرداخت به هزینه قطعی منظور می شود و بر اساس بودجه تفصیلی مصوب هیئت امناء و با مسئولیت آنها قابل هزینه است.

تبصره ۲- هرگونه استخدام جدید از محل منابع عمومی و توسعه تشکیلات اداری منوط به تأیید وزیران علوم تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (حسب مورد) و سازمان اداری و استخدامی کشور است.

تبصره 3- هیئت امناء بر اساس ماده (۱۱) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) مصوب 4/12/1393 نمی تواند علاوه بر آنچه که از محل منابع عمومی و درآمدهای اختصاصی برای دانشگاه­ها و مراکز مزبور پادار می­ شود تعهد جدیدی برای سال تصمیم گیری و سال­های بعد مصوب کند.